นครปฐม เป็นอู่อารยธรรมสำคัญ ที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมายาวนานในแผ่นดินสุวรรณภูมิ จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์กล่าวว่าเมืองนครปฐมตั้งอยู่ริมทะเลเป็นเมืองเก่าแก่มีความเจริญรุ่งเรืองมานับตั้งแต่สุวรรณภูมิ และเป็นราชธานีสำคัญสมัยทวาราวดี ในยุคนั้นนครปฐมเป็นแหล่งเผยแพร่อารยธรรมจากประเทศอินเดียซึ่งรวมทั้งพุทธศาสนา นครปฐมจึงเป็นศูนย์กลางของความเจริญ มีชนชาติต่าง ๆ อพยพเข้ามตั้งถิ่นฐานเป็นจำนวนมาก ต่อมาได้เกิดความแห้งแล้งในบริเวณนั้น เพราะกระแสน้ำที่ไหลผ่านตัวเมือง

         เปลี่ยนเส้นทาง ประชาชนจึงอพยพไปตั้งหลักแหล่งอยู่ริมแม่น้ำ นครปฐมจึงกลายเป็นเมืองร้างมาเป็นเวลาหลายร้อยปี จนกระทั่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะที่ทรงยังผนวชได้ธุดงค์ไปพบพระเจดีย์ใหญ่ไม่มีที่ได้เทียบเท่า ครั้นเมื่อได้ครองราชย์จึงโปรดให้ก่อเจดีย์แบบลังกาครอบองค์เดิมไว้ และใช้ชื่อ "พระปฐมเจดีย์" ทรงปฏิสังขรณ์สิ่งต่าง ๆ ในบริเวณองค์พระปฐมให้มีสภาพดี และโปรดให้ขุดคลองเจดีย์บูชาเพื่อให้การเสด็จมามนัสการสะดวกขึ้น

          ต่อมา... ในสมัยสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ก่อสร้างทางรถไฟสายใต้ผ่านเมืองนครปฐมซึ่งขณะนั้นยังเป็นป่ารก พระองค์จึงโปรดให้ย้ายชุมชนบริเวณนครชัยศรีริมแม่น้ำนครชัยศรีมาอยู่บริเวณองค์พระปฐมเจดีย์ จากนั้นจึงสถาปนาให้เป็นจังหวัดนครปฐม

         ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้สร้างพระราชวังสนามจันทร์ เป็นที่เสด็จแปรพระราชฐาน และฝึกซ้อมรบแบบเสือป่า โปรดให้สร้างสะพานเจริญศรัทธาข้ามคลองเจดีย์บูชาเชื่อมระหว่างสถานีรถไฟ กับองค์พระปฐมเจดีย์สร้างพระร่วงโรจนาฤทธิ์ทางด้านทิศเหนือขององค์พระปฐมเจดีย์ และบูรณะองค์พระปฐมเจดีย์ให้สมบูรณ์สวยงามดังที่เห็นอยู่ในปัจจุบัน